Beware of pickpockets
Snackcorners met alles van pizza´s tot kinderbueno
Enorme toiletcomplexen à 1 zloty per keer
Winkels vol boeken en dvd´s

Waarschijnlijk zijn dit niet de eerste dingen waaraan je denkt bij Auschwitz, maar toch is dit de hedendaagse realiteit: been there, done that, got the T-shirt. Mensenmassa´s drommen in lange rijen door het kamp om een beeld te krijgen van wat hier in het verleden is gebeurd. Opdat wij niet vergeten. Wie zijn geschiedenis niet kent en onthoudt, is gedoemd het zelf mee te maken.

My Lai, de tunnels in Cu Chi, Het huis van Anne Frank, the Killing Fields, ik heb me al vaker ´schuldig´ gemaakt aan het bezoeken van dergelijke morbide attracties. Je zou zulke bezoekjes verwerpelijk kunnen vinden, maar ik denk dat het wel degelijk iets toevoegt aan wie je bent als je onder ogen ziet wat er op de wereld allemaal gebeurt en gebeurd is.

Daarnaast heb ik nog een tweede reden om dit kamp te willen bezoeken. Al sinds ik De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch gelezen heb, ben ik bezig met het bezoeken van alle belangrijke plaatsen in dat boek. In de voetsporen van Max Delius die op zoek is naar zijn vader. Een week geleden was ik in dat kader in Kamp Westerbork in Drenthe. Nu sta ik in Auschwitz. Daarmee heb ik een reis gemaakt die vóór mij maar weinig mensen hebben overleefd.

We beginnen in Auschwitz I en passeren de beroemde poort met ´Arbeit macht frei´ erboven. Die tekst is de enige replica in het kamp, verder is alles nog in de originele staat. Vorige week in Westerbork viel me nog op hoe respectloos mensen daar rondwandelen. Daarvan is hier gelukkig geen sprake meer. Niemand schreeuwt en iedereen houdt gewoon z´n kleren aan. Het regent dan ook. De hele dag. Dat maakt de beleving van deze plek intenser dan het zomerzonnetje dat in Westerbork hing. We wandelen langs de cellen van de gevangenen, muren vol foto´s van de kaalgeschoren joden en Roma en vitrines vol brillen, scheerkwasten, speelgoed en andere afgenomen zaken. Het luguberste joodse restant ligt aan het einde: bergen vol met mensenhaar, afgeschoren en bedoeld voor de verkoop aan textielfabrieken. Het meeste indruk op mij maakt de kamer waar stapels koffers liggen van mensen die hoopten hier werk te kunnen vinden...

Een deur leidt ons naar een ondergronds gewelf. We bevinden ons in een soort grote betonnen bunker. Er hangen nergens meer douchekoppen, maar de sfeer die er hangt maakt alles meteen duidelijk: we zijn in de gaskamer. Niemand maakt hier nog foto´s, op een Amerikaan na die zelf toch ook het gevoel heeft dat dat eigenlijk niet kan, gezien hij de camera onder zijn kleren houdt en goed rondkijkt of niemand hem ziet. De volgende deur brengt ons in het crematorium, waar vier grote ovens staan. Acht mensen per uur konden hier worden verbrand, waarna de as overal in het kamp werd uitgestrooid.

We staan weer bij de ingang. We waren daarstraks al niet helemaal tevreden over de organisatie van de touroperator, maar hier blijkt dat nogmaals. De groep die ze meegenomen hebben is veel te groot en ze hebben de grootste moeite om iedereen die erbij hoort samen te krijgen voor het transport naar de volgende locatie. Uiteindelijk stappen we in de busjes die ons brengen tot bij de beroemde poort van Auschwitz II - Birkenau. Hier is ons een rondleiding van drie kwartier beloofd.

We bezoeken twee barakken. De eerste is een sanitaire barak. Het is niet meer dan een lange betonnen bank met gaten erin waar je je behoefte in moest doen. Voor gevangenen was dit de veiligste barak om te verblijven, omdat ss´ers hier niet naar binnen durfden, vanwege de stank en ziektes. We vervolgen onze weg naar een woonbarak. Het is een oude paardenstal, waarin op de plaats van één paard zestien mensen verbleven. We leren dat Auschwitz wel bekend staat als het vernietigingskamp waar de meeste mensen het leven lieten, maar dat de omstandigheden in andere concentratiekampen vaak nóg slechter waren. Mensen die vanuit hier gedeporteerd werden naar, bijvoorbeeld, Mauthausen, smeekten vaak om terug te mogen naar Auschwitz.

Na vijftien minuten smeert onze gids hem, zonder verdere informatie. Behoorlijk ontstemd over deze gang van zaken leid ik mezelf maar rond in het volgende half uur. Helemaal in je eentje door zo´n kamp struinen is ook weer een aparte gewaarwording. Hans koopt in de tussentijd Duitse stripboeken over het kampleven in Auschwitz: goed lesmateriaal voor Duits én geschiedenis!

We nemen de bus terug naar Krakow. Iedereen is nat, dus de ramen beslaan snel. Er is wel airconditioning maar daar wordt weinig mee gedaan. Op het dashboard staat een mandje met daarbij een briefje: thank you for tips. Ik schrijf een briefje met daarop de tekst: 1. Don´t take more tourists than you can handle; 2. Use your airconditioning; 3. Don´t promise 45-minute tours that only take 15 minutes. Deze tips laat ik achter in het mandje.

We frissen ons even op in het hotel, maar dat verlaten we snel weer, want we rammelen van de honger. Sinds het ontbijt hebben we niet meer gegeten. Dat is de reden dat we het traditionele Poolse restaurant maar overslaan: we zijn moe en hebben behoefte aan eten waarvan we weten dat het goed is. We kiezen een Italiaans restaurant. Dat blijkt een goede keuze te zijn! Het eten is ontzettend goed. Als we alles ophebben, lopen we terug naar het hotel om onze tassen in te pakken. Morgen vertrekken we laat in de morgen terug naar Nederland.